Frasa, Pola Ayat, Jenis Kata dalam Artikel Akhbar

1.0  Pendahuluan

Dalam kajian yang dilakukan ini, pengkaji telah memilih artikel yang bertajuk “Hargai Makna Bebas,

Merdeka” yang telah ditulis oleh Prof. Dr. Nasrudin Mohammed dalam Berita Harian bertarikh 19 April

2014.  

Kajian ini akan memfokuskan tentang, jenis-jenis kata, jenis-jenis frasa dan pola ayat dasar yang terdapat

dalam artikel yang dikaji dengan menggunakan beberapa sumber sebagai rujukan bagi melihat dengan lebih

jelas frasa dan kata yang terdapat dalam bahasa Melayu.

2.0  Definisi dan Konsep Frasa

Frasa dianggap oleh Za’ba (1965) sebagai rangkai kata. Menurut Abdullah Hassan (2005: 160), frasa ialah

unsur terkecil dalam bidang sintaksis. Frasa digunakan bagi membina ayat. Dalam tatatingkat unsur bahasa,

frasa adalah unsur yang terkecil dan terletak di bawah unsur yang dipanggil klausa.

Frasa didefinisikan oleh Nik Hassan Basri (2007: 134) sebagai satu kata atau kumpulan kata yang

berpotensi untuk menjadi unit lebih besar atau yang membentuk unit sintaksis bagi sesuatu klausa atau ayat.

Nik Safiah Karim (1996: 416) pula mentakrifkan frasa sebagai unit yang boleh terdiri daripada satu susunan

yang mengandungi sekurang-kurangnya dua perkataan, ataupun satu perkataan yang berpotensi untuk

diperluas menjadi dua perkataan atau lebih.

2.1 Frasa Nama

Dalam Tatabahasa Dewan, Nik Safiah menyatakan bahawa frasa nama ialah frasa yang kata utamanya (kata inti) terdiri daripada kata nama, kata nama terbitan atau kata ganti nama (1996: 556). Menurut Abdullah Hassan (2004: 240) pula, frasa nama terdiri daripada jenis-jenis kata nama seperti kata nama am, kata nama khas, kata ganti nama, kata arah, kata tanya, kata bilangan dan penjodoh bilangan.

Frasa nama dengan kata nama sebagai inti dapat diperluas dengan satu penerang atau lebih. Kata penerang ini adakalanya berada di depan, iaitu mendahului kata inti, atau berada pada akhir atau mengikuti kata inti.

Berikut ialah contoh frasa nama yang terdapat dalam rencana:

 lambang kemerdekaan

konteks kenegaraan

perjuangan perajurit

makna kebebasan

sosioekonomi masyarakat Malaysia

paduan semua komponen

kuasa tertinggi pentadbir Inggeris

 jentera pentadbiran pembangunan negara

 kesatuan semangat

 institusi kesultanan

2.2  Frasa Kerja

Menurut Abdullah Hassan (2005: 160), frasa kerja merupakan binaan yang boleh berdiri daripada satu

perkataan atau lebih dan kata intinya ialah kata kerja. Lazimnya, kata kerja boleh terdiri daripada kata kerja

transitif ataupun kata kerja tak transitif. Kata kerja tak transitif boleh hadir bersendirian atau diikuti oleh satu

atau sederetan perkataan, manakala kata kerja transitif mesti diikuti oleh objek serta unsur-unsur lai

Frasa kerja yang di dalamnya terdapat kata kerja sebagai inti dapat diperluas dengan satu penerang atau

lebih. Kata penerang ini adakalanya berada di depan, iaitu mendahului kata kerja inti, atau berada pada akhir

ayat mengikuti kata kerja inti.

Berikut ialah contoh frasa kerja yang terdapat dalam rencana:

bangkit menegakkan hak mereka

menentang mana-mana anasir asing

datang ke negara ini

 tipu muslihat

 menguasai pentadbiran

 berkumpul di Station Hotel

menyentuh sensitiviti kaum

membawa makna kebebasan

menguasai pentadbiran Tanah Melayu

ditadbir melalui pendekatan sangat teliti

2.3  Frasa Adjektif

Menurut Nik Safiah Karim (1996: 385), frasa adjektif merupakan susunan perkataan yang terdiri daripada

satu perkataan atau beberapa perkataan yang mengandungi kata adjektif atau kata sifat sebagai kata intinya.

Kata inti merupakan bahagian utama dalam susunan frasa tersebut. Frasa adjektif yang dibincangkan ialah

yang berfungsi sebagai predikat dan juga sebagai unsur keterangan dan unsur penerang dalam predikat.

Sebagai unsur keterangan, kata adjektif hadir sesudah kata kerja dan sebagai unsur penerang, kata adjektif

hadir sesudah kata nama. Berikut ialah contoh frasa adjektif yang terdapat dalam rencana:

sangat teliti

berhemah

tidak menentu

mudah

mustahil

bebas

merdeka

tidak menyenangkan

bernilai

kesejahteraan

2.4  Frasa Sendi Nama

Menurut Abdullah Hassan (2005: 153), frasa sendi nama merupakan satu binaan dalam ayat yang terdiri

daripada satu sendi nama dan satu frasa nama yang menjadi pelengkap kepada kata sendi tersebut.

Lazimnya frasa sendi nama terletak di hadapan frasa nama.  Sungguhpun demikian frasa sendi nama juga

boleh didahului oleh kata bantu.  Antara frasa sendi nama yang lazimnya terdapat dalam bahasa Melayu

ialah di, ke, dari, daripada, pada, kepada, untuk, akan, bagi, hingga,oleh, dengan, sampai, tentang dan

sebagainya. Berikut ialah contoh frasa sendi nama yang terdapat dalam petikan:

daripada institusi kesultanan

di Kuala Lumpur

di Pantai Barat

dari segi pembangunan

dalam alam Melayu

untuk dikecapi

oleh generasi muda

oleh kepemimpinan berwibawa

pada tahap terbaik

hingga ke seluruh pelosok tanah air

2.5  Kata Kerja Sebagai Kata Nama

Bagi menerbitkan kata nama daripada kata kerja, imbuhan apitan pe-…an dan ke-..-an digunakan oleh

penulis. Berikut ialah contoh kata nama terbitan yang berasal daripada kata kerja dan terdapat dalam

petikan:

bangun → pembangunan

hubung → perhubungan

juang → perjuangan

lantik → pelantikan

lancar → pelancaran

percaya → kepercayaan

timbang → pertimbangan

tadbir → pentadbiran

tadbir → pentadbir

tunjuk → petunjuk

2.6 Kata Nama Sebagai Kata Kerja

Bagi menerbitkan kata kerja, sesuatu kata nama perlu diberi imbuhan awalan per-, me-, di-, ter-, ber-; imbuhan akhiran –kan dan –i; apitan me-…-an dan di-…-an. Lihat contoh kata nama yang diberi imbuhan kerja yang terdapat dalam rencana:

atas → mengatasi

bayang → membayangkan

didik → mendidik

gambar → menggambarkan

kuasa → menguasai

f)       pengaruh → mempengaruhi 

      tingkat → meningkatkan

      tempat → menempatkan

i)        umpan → mengumpan

j)        utama → mengutamakan

2.6  Kata Adjektif Sebagai Kata Kerja

Beberapa imbuhan yang dibincangkan dalam menerbitkan kata kerja daripada kata nama dapat juga

digunakan bagi menerbitkan kata kerja daripada kata adjektif. Lihat contoh kata adjektif yang diberi

imbuhan kerja yang terdapat dalam rencana:

asyik → mengasyikkan

baharu → memperbaharu

 mudah → dipermudah

kurang → mengurangkan

perit → diperitkan

sedia → disediakan

takut → menakutkan

tegak → menegakkan

teliti → meneliti

tentu → menentukan

2.7  Kata Adjektif Sebagai Kata Nama

Bagi menerbitkan kata nama, kata adjektif perlu diberi imbuhan sama ada imbuhan awalan pe-, akhiran –an,

apitan ke-…-an, pe-…-an atau per-…an. Semuanya dapat menerbitkan kata nama. Lihat contoh kata

adjektif yang diberi imbuhan kata nama yang terdapat dalam rencana:

dekat → pendekatan

kembang → perkembangan

merdeka → kemerdekaan

mudah → kemudahan

padu → perpadu

selamat → keselamatan

terang → penerangan

luas → peluasan

i)        lanjut → selanjutnya

j)       perkasa → pemerkasaan

3.0  Pola Ayat Dasar

Apabila kita menulis ayat, kita menceritakan tentang sesuatu. Perkara yang diceritakan itu ialah subjek.

Unsur yang boleh menjadi subjek ialah frasa nama. Oleh itu, ada satu sahaja jenis frasa subjek, iaitu frasa

nama. Cerita mengenai sesuatu perkara dalam ayat itu pula ialah predikatnya. Predikat ini boleh terdiri

daripada empat jenis frasa, iaitu frasa nama, frasa kerja, frasa adjektif, dan frasa sendi.

Oleh sebab ada hanya satu jenis frasa subjek, dan ada empat jenis frasa predikat, maka terdapatlah empat

pola binaan ayat dasar. Ayat dasar ini juga dipanggil ayat tunggal. Jenis binaan ayat tunggal ini dipanggil pola

ayat. Pola-pola ayat dasar bahasa Melayu adalah seperti berikut:

Pola 1: Frasa Nama + Frasa Nama

Pola 2: Frasa Nama + Frasa Kerja

Pola 3: Frasa Nama + Frasa Adjektif

Pola 4: Frasa Nama + Frasa Sendi

Lihat rajah pohon di bawah berdasarkan contoh ayat yang dipetik daripada rencana.

3.1 Frasa Nama (FN) + Frasa Nama (FN)

                     Dalam konteks kenegaraan, kemerdekaan membawa makna tersendiri.

                           

                           subjek                                                                          predikat

                              FN                                                                                 FN

             Dalam konteks kenegaraan                           kemerdekaan membawa makna tersendiri.

3.2 Frasa Nama (FN) + Frasa Kerja (FK)

Datuk Onn dikatakan memberi kata dua kepada institusi kesultanan.

                          

                           

                           subjek                                                                          predikat

                              FN                                                                                 FK

                       Datuk Onn                          dikatakan memberi kata dua kepada institusi kesultanan

3.3 Frasa Nama (FN) + Frasa Adjektif (FA)

Pada masa ini, perhubungan jalan darat negara ini adalah yang terbaik.

                          

                           

                           subjek                                                                          predikat

                              FN                                                                                 FA

 

Pada masa ini, perhubungan jalan darat negara ini                        adalah yang terbaik 

                                                                                            

3.4 Frasa Nama (FN) + Frasa Sendi (FS)

      Harold MacMichael berjaya menggunakan tipu muslihat

             untuk menguasai pentadbiran Tanah Melayu.

                          

                           

                           subjek                                                                          predikat

                              FN                                                                                 FS

 

         Harold MacMichael berjaya                              untuk menguasai pentadbiran Tanah Melayu

         menggunakan tipu muslihat    

4.0  Kesimpulan

Kesimpulannya, kajian ini diharap dapat memberi kefahaman kepada guru-guru yang mengajar Bahasa

Melayu di sekolah atau pengkaji bahasa Melayu tentang perbezaan perkataan, frasa, klausa dan ayat.

Penggunaan rencana akhbar sebagai bahan kajian dianggap bersesuaian kerana akhbar ialah bahan bacaan

yang paling digemari dan mudah didapati.

Berdasarkan hasil analisis rencana, pengkaji dapat menganalisis setiap jenis kata, frasa dan ayat yang

digunakan oleh penulis rencana. Di sini, frasa dapat dikenal berdasarkan ciri-cirinya, iaitu berpotensi untuk

diperluas, boleh disisipi dengan kata hubung atau kata sendi, tidak mengandungi subjek dan predikat, dan

boleh dipancangkan ke dalam frasa-frasa yang lain. Peluasan frasa sangat produktif untuk menyatakan

konsep-konsep tertentu dan memberi pengertian yang lebih jelas dan terperinci akan sesuatu perkara.

BIBLIOGRAFI

Abdullah Hassan. 2005. Linguistik Am. Bentong: PTS Publications.

Abdullah Hassan et al. 2005. Sintaksis. Kuala Lumpur: PTS Professional Publishing.

Ahmad Khair Mohd Nor. 2003. Tatabahasa Melayu Mesra Pengguna. Kuala Lumpur: Utusan Publications.

Asraf. 2011. Petunjuk Tatabahasa Bahasa Melayu. Petaling Jaya: Sasbadi Sdn. Bhd.

Nik Hassan Basri. 2007. Komsas dan Tatabahasa Melayu. Kuala Lumpur: Icon Region Sdn. Bhd.

Nik Safiah Karim et al. 1996. Tatabahasa Dewan Edisi Baharu. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Za’ba. 1965. Pelita Bahasa Melayu Penggal 1. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.